Beste Joop,
Op 5 november 1987 nam je afscheid van de Tweede Kamerfractie van de PvdA. Ik heb die brief altijd in herinnering gehouden. Je schreef: “Het komt altijd slecht uit : het tijdstip….. De partij stond in de jaren ’70 voor een solidaire samenleving, waarin de staat garant zou staan. Dat is niet helemaal uitgekomen. Te veel rekeningen zijn onbetaald gebleven. Maar er is geen enkele reden om nu met enige afkeer te kijken naar de garantstelling. Daar moet de PvdA trots op zijn en blijven.”
Bijna twee maanden later, vlak voor Kerst, overleed je. De tekst was een erkenning en een oproep: niet alles is gelukt, maar blijf staan voor je principes!
Nu, veertig jaar later, gaat het nog vaak over jou. Je wordt gezien en gewaardeerd als een groot leider in de geschiedenis van de sociaaldemocratie in ons land. Ook jongeren worden nog steeds geraakt door jouw bezieling en inspiratie. Anet Bleich schreef het twintig jaar na je dood in een indrukwekkende biografie ‘Dromer en doordouwer’ op. Je schetste niet alleen politieke vergezichten, maar was ook iedere dag bezig om de wereld een beetje beter te maken. Vooral voor de mensen die de steun van de politiek zo nodig hebben.
Iedere tijd kent zijn eigen uitdagingen en bedreigingen. Maar vandaag speelt er veel in de politiek en ook in de PvdA. Er is onrust en verwarring. De laatste jaren zijn veel van onze kiezers afgehaakt of overgestapt naar andere partijen. Nog geen 10% van de kiezers stemt op de PvdA. Een historisch dieptepunt. In jouw tijd was dit een signaal en de hoogste tijd om diep na te denken over de oorzaken en voor een stevig debat in de partij. Helaas, er is geen enkel teken vanuit de top dat lijkt op reflectie op de oorzaken. Het is alsof er sprake is van een collectieve verlamming. Misschien is het zo dat de leiding - en een deel van het kader van de partij - het heeft opgegeven om de verloren kiezers terug te halen. De vraag “voor wie voeren we politiek?” wordt niet meer gesteld. De huidige partijleiding staat op het punt om een keuze te maken voor een nieuw soort beweging ‘progressief links’ en daarmee de sociaaldemocratische grondslag vaarwel te zeggen.
Gelukkig zien we aan de basis van de partij, bij raadsleden, wethouders en burgemeesters nog steeds betrokkenheid, inspiratie en degelijkheid vanuit de beste sociaaldemocratische traditie.
Ik ben meer dan 65 jaar betrokken bij de PvdA, in partijbestuur, gemeenteraad, provinciaal bestuur, kabinet en Tweede Kamer. Het heeft mij gevormd en mijn leven richting gegeven. Jij speelde daarbij een doorslaggevende rol. Als coach, raadgever,gesprekspartner en baas. Van jou heb ik geleerd om te werken binnen de smalle marges in de politiek, maar je hebt me ook de weidse perspectieven voor verbinding en vernieuwing laten zien.
Voor het eerst, beken ik, voel ik twijfel opkomen. Gelooft de huidige generatie nog volop in een toekomst voor de sociaaldemocratie? Ik hoor te vaak dat de arbeidersklasse heeft opgehouden te bestaan en de missie voltooid is. Maar is dit zo?
Over die twijfel zou ik graag met je hebben gesproken en je om raad hebben gevraagd. Dat kan helaas niet meer. Maar mijn geheugen kan teren op de vele gesprekken die we gevoerd hebben. Die hebben me bij het schrijven van de brieven, aan jou Joop, enorm gestimuleerd.