Fusie met GroenLinks is niet het politieke antwoord, versterk het midden
Volkskrant opinie-artikel ondertekend door Bouke Arends, Lennart Booij, Alisa-Jo Janson, Wim Meijer, Ad Melkert, Christa Oosterbaan, Rob Oudkerk, Reshma Roopram, Felix Rottenberg, Joris Schuurman Hess, Hans Spigt en Gerdi Verbeet.
Vorige week lijkt ongemerkt de opheffing van de Partij van de Arbeid in gang gezet. Samen met het partijbestuur van GroenLinks is een tweejarig traject gestart onder de noemer: ‘Bouwen aan een nieuwe politieke beweging’.
Daarmee is de open discussie over nut en noodzaak daarvan die eerder door de partijtop was beloofd teruggebracht tot een bestuurlijk-technocratisch proces. Er komt een gemeenschappelijk programma en één werkorganisatie. Ideologie, strategie en bovenal inzicht in de kiezersbeweging ontbreken totaal.
Drijvende kracht is het droombeeld dat ‘samen vooruit’ ook tot ‘samen groter’ leidt. Dat is bij de voorbije drie verkiezingen geprobeerd en drie keer mislukt. De campagne om via de Provinciale Statenverkiezingen ‘de grootste’ in de Eerste Kamer te worden, leverde geen extra zetels op en geen eerste plaats. In november 2023 verloor centrumlinks bij de Tweede Kamerverkiezingen achttien zetels en bereikte daarmee ondanks 25 zetels voor GroenLinks-PvdA een dieptepunt.
De verklaring daarvoor lag meer bij rood dan bij groen. Was de PvdA in 2021 nog ‘eigenaar’ van thema’s als wonen en werkgelegenheid, twee jaar later was de lijstcombinatie in de ogen van de kiezers overweldigend eigenaar van het thema klimaat. Erger: de thema’s armoede, wonen, zorg én – het pijnlijkst van alle – bestaanszekerheid werden succesvol gekaapt door PVV en NSC. Bij deze kiezersrevolte en met het decimeren van andere partijen op centrumlinks zou Frans Timmermans ook indien GroenLinks-PvdA ‘de grootste’ zou zijn geworden niet in het Torentje zijn gekomen.
Den Uyl
Historisch besef helpt soms: dat overkwam Joop den Uyl in 1977 met 53 en 1982 met 47 zetels. De derde keer, in juni bij de verkiezingen voor het Europees Parlement, bleek het nog dramatischer. De klimaatcombinatie GroenLinks-PvdA verloor bijna een derde van de stemmen die de partijen gezamenlijk nog hadden behaald in 2019. De PVV bleek de eigenaar van de ‘ondersteuning van gewone mensen’, kosten van levensonderhoud, zorg, wonen en ‘Nederlandse waarden’.
Met deze feiten op zak is het onverantwoord dat een fusietraject wordt ingezet. En dat ook nog zonder een publieke evaluatie van deze keiharde verkiezingsuitslagen.
Wij pleiten er daarom voor een onafhankelijke PvdA-commissie aan het werk te zetten om alsnog de gevoerde campagnes te beoordelen in termen van ideologie, sociale aspiraties en electorale strategie. En pas daarna te beslissen welke vormen van samenwerking met GroenLinks én andere partijen het beste aansluiten bij de ambitie om kiezerssteun te herwinnen.
Praktisch opgeleid
Door een fusie met GroenLinks komen de ‘hardwerkende Nederlander’ en vele praktisch opgeleide vakmensen echt niet terug bij ons, een partij gericht op arbeid, solidariteit en sociale mobiliteit. Er zijn daarvoor te veel fundamenteel andere opvattingen tussen de fusiepartners (groei, arbeid, migratie, klimaatradicalisme, Midden-Oosten).
En tegenover de extreemrechtse opmars in Nederland en Europa ligt het antwoord niet in verder naar links, maar in versterking van het politieke midden. De bijdrage daaraan van de Partij van de Arbeid is daarvoor cruciaal. Dat is geen nostalgie van oudere partijleden – het is nog steeds de dagelijkse ervaring van
vele raadsleden, wethouders en burgemeesters van alle leeftijden. Behalve in 1998, pakten de landelijke politieke krachtsverhoudingen altijd uit in het voordeel van centrumrechts.
Mélenchon
Wie denkt dat ‘Verenigd links’ een betere kans maakt om de boventoon te voeren, miskent de laatste verkiezingsuitslagen en riskeert zichzelf blijvend terug te vinden in de oppositie. Het beeld van Jean-Luc Mélenchon in Frankrijk doemt op. Zo zal de sociaaldemocratie, de beweging van emancipatie en solidariteit gericht op het benutten van de smalle marges die politiek en samenleving bieden, niet haar plaats heroveren in een tijd van groeiende ongelijkheid, vervreemding en polarisatie.
Het opheffen van de Partij van de Arbeid – juist nu – is een dramatische en historische vergissing. Het is een ontkenning van wat politiek nodig is voor een gedeelde rechtvaardiger toekomst, in krachtige samenwerking met sociaaldemocratische partijen in Europa en wereldwijd.