Eerst ‘brutally honest’, dan relevant
De verkiezingen van 2025 hebben laten zien dat GroenLinks-PvdA nog geen echte beweging is, maar een fusie in transitie. Het kompas is zoek. De fusie is een feit, de verbinding met de kiezer nog niet.
De verkiezingen van 2025 hebben laten zien dat GroenLinks-PvdA nog geen echte beweging is, maar een fusie in transitie. Er zijn idealen genoeg, maar het ontbreekt aan een verhaal dat mensen raakt. De halvering van de ambitie waarmee Frans Timmermans aantrad was geen incident, maar een signaal: het kompas is zoek. De fusie is een feit, de verbinding met de kiezer nog niet.
Zolang dat niet verandert, blijft de partij schommelen tussen hoop en frustratie – en dreigt ze weg te zakken in de marge van de politiek.
De Noren deden het anders
In Noorwegen verloor de Arbeiderpartiet van premier Jonas Gahr Støre acht jaar geleden van de conservatieven. In plaats van de kiezer te verwijten dat hij “het niet begreep”, besloot Støre zijn eigen partij te onderzoeken.
Een onafhankelijke commissie concludeerde dat de partij te ver was afgedreven van de zorgen van gewone Noren. Niet het beleid, maar het gevoel van afstand bleek fataal.
De reactie was moedig. De partij werd ‘brutally honest’ over zichzelf: ze erkende fouten, verscherpte het migratiestandpunt, investeerde opnieuw in de regio’s en verschoof van abstract klimaatbeleid naar betaalbare energie, zorg en volwaardige banen. De boodschap: niemand mag achterblijven.
Het werkte. Vier jaar later won Støre de verkiezingen en werd premier. Na verlies bij de lokale verkiezingen van 2023 volgde opnieuw een herijking, met nadruk op inkomen, zorg en vertrouwen in publieke diensten. Waarden bleven het kompas, maar oplossingen kregen prioriteit.
Zelfs in de gezondheidszorg maakte de partij tijdelijk gebruik van private capaciteit om wachttijden te verkorten – niet uit ideologische zwakte, maar uit praktische noodzaak. Het ‘terug-naar-de-basis’-denken bleek cruciaal: problemen oplossen vóórdat rechts het frame bepaalt.
Twee maanden geleden werd Støres regering opnieuw herkozen. Niet dankzij charisma, maar omdat de partij weer dichtbij de mensen stond.
Tijd voor zelfreflectie
Binnen GroenLinks-PvdA gaat het tot nu toe vooral over proces, niet over inhoud. Over hoe de fusie moet, zelden over waarom. Daardoor is de partij ideologisch minder scherp en mist ze herkenbare prioriteiten.
Een echte zelfanalyse – bij de vorige verkiezingen nog zorgvuldig vermeden – is nu onvermijdelijk. Niet door campagneleiders zelf, maar door onafhankelijke denkers met afstand. Alleen een team dat oncomfortabel durft te zijn, kan de juiste diagnose stellen.
Niet om te vingerwijzen, maar om te erkennen dat de partij geen duidelijk beeld heeft van haar doelgroep, dat de toon te moralistisch is en dat de fusie vooral organisatorisch was, niet inhoudelijk vernieuwend.
De Noorse evaluatie was genadeloos, maar bevrijdend. Ook GroenLinks-PvdA kan zo haar kern hervinden: gelijkheid, gemeenschap en fatsoen. Het morele gelijk moet plaatsmaken voor politieke overtuigingskracht.
Van gelijk hebben naar gelijk krijgen
Een tweede les van de Noren – en van de Australische Labourpartij van Anthony Albanese – is dat idealisme pas werkt als het wordt vertaald in macht. Zowel Støre als Albanese begrepen dat progressieve partijen alleen relevant blijven door te regeren. Niet om de macht zelf, maar om te bewijzen dat hun ideeën uitvoerbaar zijn.
Kiezers waarderen idealen, maar belonen pas vertrouwen als die idealen worden omgezet in resultaten. Beide leiders combineerden discipline met realisme: een helder verhaal, weinig woorden, onwrikbare consistentie.
Ook in Nederland geldt: zolang GroenLinks-PvdA zich comfortabel voelt in de oppositie, zal ze electoraal blijven krimpen. Zonder bestuurlijke verantwoordelijkheid resteert verongelijktheid. Meedoen in een kabinet is geen risico, maar een noodzaak. Een partij die telkens ‘nee’ zegt tegen regeringsdeelname, zegt uiteindelijk ‘nee’ tegen relevantie.
De keuze
De komende maanden bepalen of de fusiepartij geschiedenis maakt of geschiedenis wórdt. Dat vraagt om moed om in de spiegel te kijken. Een onafhankelijke, écht ‘brutally honest’ diagnose kan het begin zijn van iets nieuws: een moderne groen-sociaaldemocratische beweging die mensen weer herkent in plaats van terechtwijst.
Wie dat moment laat passeren, verdwijnt in de ruis van partijen die ooit groot waren.
De Deense sociaaldemocraten zeggen – vrij naar Michelle Obama –: *When they go low, we go relevant.*
Wie relevant wil blijven, moet durven veranderen. Eerst brutally honest. Dan weer hoopvol.
Hans Anker
Campagnestrateeg, werkte voor internationale politieke leiders waaronder Bill Clinton
Jaap Stalenburg
Communicatieadviseur en Statenlid PvdA Fryslân