Onderzoek: fusie met GroenLinks jaagde PvdA'ers weg
De fusie tussen GroenLinks en de PvdA lijkt voor veel kiezers de druppel te zijn geweest. Uit representatief onderzoek onder het Hart van Nederland-panel op 31 oktober blijkt dat één op de vier (oud-)PvdA’ers zegt de fusiepartij GroenLinks-PvdA in de toekomst nog te overwegen.
De fusie was bedoeld om links Nederland te verenigen, maar heeft vooral de PvdA opgebroken. Waar GroenLinks-PvdA bij de verkiezingen van deze week terugvalt naar mogelijk 20 zetels, hadden GroenLinks en PvdA in 2003 afzonderlijk van elkaar in totaal nog 50 zetels. In de jaren daarna werd dat 42, 23, 17, 25 en nu dus opnieuw minder.
Uit het onderzoek blijkt dat de PvdA flink wat van hun potentiële electoraat is kwijtgeraakt. Van alle Nederlanders zegt 18 procent ooit nog GL-PvdA te overwegen voor een stem. Dat komt neer op zo'n 27 zetels in de Tweede Kamer. Maar gevraagd in hoeverre mensen op GroenLinks of PvdA zou stemmen als zij weer los verder zouden gaan, neemt de steun voor vooral de arbeiderspartij flink toe.
Los van GroenLinks zou de PvdA maximaal 26 procent van de Nederlanders kunnen overtuigen (circa 39 zetels). Los van de PvdA zou maximaal 17 procent GroenLinks willen overwegen, waarmee de partij individueel op maximaal zo'n 25 zetels zou komen. Het toont dat GroenLinks haar potentiële electoraat iets zag groeien, maar vooral de PvdA een flink deel van haar achterban heeft weggejaagd.
Fusie belangrijkste reden voor terugval
Veel voormalige PvdA-kiezers die nu niet meer op de partij stemmen vinden dat de fusie de PvdA de das om heeft gedaan. Van hen noemt 44 procent de fusie zelf als belangrijkste reden waarom mensen afhaken. Daarnaast noemt 41 procent het asiel- en migratiebeleid van de partij als reden om af te haken en 36 procent dat de partij te weinig oog heeft voor gewone mensen. Ook leeft bij een derde het idee dat de partij meer met het buitenland bezig is dan met Nederland.
De kritiek is breed. Ruim één op de drie oud-stemmers vindt de partij te links, te elitair of te activistisch geworden. Veel mensen zien de PvdA niet langer als een partij die opkomt voor de werkende Nederlander, maar als een beweging voor hogeropgeleiden in de Randstad. 31 procent zegt dat de partij "er te weinig is voor werkenden" en 21 procent vindt dat ze te weinig oog heeft voor mensen buiten de Randstad.
Huidige GL-PvdA-stemmers zien andere oorzaken
Huidige GroenLinks-PvdA-kiezers zien het verlies heel anders. Een meerderheid (57 procent) wijt de terugval aan beeldvorming in de media, gevolgd door "de samenleving die is veranderd" (40 procent). Slechts 17 procent ziet de fusie als reden voor de neergang, en 16 procent ziet de terugval als een bewijs dat de partij juist "niet links genoeg meer is".
Toch kunnen die verschillen in perceptie de kloof tussen de partijtop en de achterban verklaren. Partijleider Frans Timmermans kondigde na de tegenvallende uitslag zijn vertrek aan, en noemde daarbij de fusie "een voldongen feit". Juist dat feit lijkt voor veel kiezers de reden te zijn om af te haken. Waar de partij zichzelf ziet als een progressieve bundeling, blijkt uit het onderzoek dat het in de praktijk heeft geleid tot een kleiner, minder breed gedragen en van de oude basis vervreemd alternatief.