Manifest “Meer over Rood”: Voor een vernieuwde sociaaldemocratie
CONCEPT ter discussie op de Rood Vooruit bijeenkomst op 12 april 2025 in Utrecht. “In gelul kan je niet wonen, noch leren, zorgen, werken of migreren” (vrij naar Jan Schaefer – bakker, staatssecretaris, wethouder en vooral sociaaldemocraat).
Het manifest “Meer over Rood” roept op tot een fundamentele vernieuwing van de Partij van de Arbeid (PvdA). Niet door haar te vervangen middels een fusie met andere partijen, maar door een hernieuwde inzet op sociaaldemocratische waarden en een voor kiezers herkenbare, eigen koers en identiteit. De PvdA als drager van de sociaaldemocratie in Nederland moet (weer) de partij van de aandacht worden: betrokken, verbindend en dicht(er)bij het dagelijks leven van mensen.
Terug naar de kern: van beleid naar mensen
Waarom heeft de PvdA onderweg veel mensen verloren? Te veel beleidsdenken, te weinig luisteren. Te veel focus op abstracte idealen, te weinig op het alledaagse bestaan. Te veel beter weten, te weinig luisteren. Financieel geslaagd, sociaal steken laten vallen. Duurzaam omarmd, dagelijkse sores onderschat. Niet goed gereageerd op het ontbreken van het sociale draagvlak voor ongeleide migratie.
Het manifest stelt dat de partij moet terugkeren naar haar DNA: solidariteit, rechtvaardigheid, gemeenschapszin en aandacht voor wie dat nodig heeft. Met strikte antwoorden op de vraag: “voor wie en met wie maken we politiek”. Die laatste vraag is in feite jaren onbeantwoord blijven liggen.
De sociaaldemocratie moet opnieuw relevant worden voor brede groepen burgers, niet door radicale koerswijzigingen of irrelevante fusies, maar door trouw te blijven aan haar oorspronkelijke missie én deze te vertalen naar de tijd van nu.
Wat moet er anders?
Het manifest pleit voor een fundamenteel andere houding én ander beleid. Een kleine greep:
Meer zeggenschap lokaal en regionaal, minder centraal bestuur op afstand
Meer gemeenschapszin, minder individualisme
Meer praktisch opgeleiden aan tafel, minder alleen theoretisch opgeleiden
Meer aandacht voor dagelijkse problemen, minder beleidsdrukte
Meer betaalbare woningen, minder procedures
Meer publieke dienstverlening, minder marktdenken
Meer fatsoen, minder onverschilligheid
Meer burger, minder consument(isme)
Minder asielzoekers met een bredere spreiding
Wie hier niet hoort, hoort hier niet, maar wie bescherming nodig heeft, krijgt die
Minder buitenlandse en/of conservatieve beïnvloeding
Minder verzorgingsstaat maar transitie naar meer hulp bij zelfredzaamheid
Meer een dienende en rechtvaardige overheid en minder een uitdijende wantrouwende overheid
Meer ruimte voor een seculiere overheid en minder aparte aandacht voor geloofsgemeenschappen
Meer ruimte voor zorg van naasten met minder druk vanuit werk deze twee te combineren.
Veiligstellen van de publieke ruimte ten opzichte van commercialisering.
En stoppen met denken in doelgroepen en opnieuw investeren in publieke voorzieningen die iedereen raken: wonen, werken, zorg, onderwijs, veiligheid en milieu.
Sociaaldemocratie als bruggenbouwer
De blijvende opdracht van de sociaaldemocratie is het verbinden van verschillende groepen in de samenleving met elkaar en voor elkaar. De Partij van de Arbeid heeft historisch een unieke rol gespeeld als brede volkspartij: voor arbeiders én middenklasse, stad én platteland, progressief én behoudend. Die verbindende kracht is deels verloren gegaan in de afgelopen decennia, mede door een eenzijdige focus op hoogopgeleide stedelijke elites, met te weinig oog voor mensen met praktische opleiding, of mensen die minder makkelijk mee kunnen met alle veranderingen en met te weinig oog voor regionale belangen.
In een samenleving waarin polarisatie groeit, is er behoefte aan een partij die bruggen bouwt: tussen generaties, tussen opleidingsniveaus, tussen stad en regio, tussen mensen die vooruit willen en mensen die zich achtergelaten voelen.
Van consument terug naar burger
In de afgelopen 25 jaar is het marktdenken dominant geworden. Burgers zijn behandeld als consumenten. Succes werd een persoonlijke keuze, solidariteit raakte uit beeld. Ook de PvdA ging hierin te veel mee. Het is tijd dit te keren. Burgerschap betekent niet alleen rechten, maar ook verantwoordelijkheid, betrokkenheid en gemeenschapszin.
Een realistische sociaaleconomische koers
Sociaaldemocraten kiezen voor een realistische en sociale economie: hogere lonen, eerlijke belasting voor de rijksten, betere publieke voorzieningen - zonder door te schieten in ideologisch radicalisme. Geen blind geloof in basisinkomen of hoge vermogensbelasting zonder economische onderbouwing, maar een evenwichtige koers waarin economische groei de basis schept voor eerlijke verdeling van en financiering van sociale voorzieningen. Een sterke economie die dienstbaar is aan de samenleving, en geen samenleving die ondergeschikt is aan de markt.
Klimaatbeleid: sociaal én groen
Klimaatbeleid moet rechtvaardig zijn. De sociaaldemocratie zet in op steun en subsidies om verduurzaming haalbaar te maken voor iedereen, in plaats van straffen of onhaalbare regels. “Rood als basis voor groen” betekent dat milieuambities hand in hand moeten gaan met het oplossen van sociale problemen. Bijvoorbeeld: woningbouw moet voorrang krijgen boven rigide stikstofregels als het algemeen belang dat vraagt.
Migratiebeleid: humaan én realistisch
Het Europees Migratie Pact is het realistisch antwoord op de humane ramp die zich al veel te lang over de grenzen van Europa heen voltrekt. Het Vluchtelingenverdrag verplicht tot opvang bij vervolging door kwaadaardige regimes of oorlog, maar niet per se tot toelating tot EU-landen. Asielmigratie naar Nederland heeft opvang in de regio als uitgangspunt, met strenger beleid voor wie geen bescherming nodig heeft, en humane behandeling voor wie dat wél nodig heeft, ook in ons land en dan eerlijk gespreid.
Arbeidsmigranten zijn welkom, mits zij vaardigheden meebrengen die de samenleving vooruithelpen (kennis, woningbouw, zorg), met duidelijke regelgeving (zoals een Orange Card) om grip te houden op arbeidsmarkt en integratie.
Buitenlandbeleid: weerbare waarden
In een wereld vol dreiging en concurrentie moet is een nuchtere koers nodig: steun aan NAVO, versterking van Europese defensie en meer samenwerking binnen de EU. Europa als een blok van veiligheid, economische cohesie en sociale zekerheid. Internationale idealen zijn belangrijk, maar moeten worden begrensd door realiteitszin. En weerbaarheid vraagt beschikbaarheid voor defensie en samenlevingstaken in een moderne vorm van dienstplicht.
Inkomenssolidariteit herstellen
De sociaaldemocratie in Nederland moet opnieuw solidariteit organiseren tussen mensen met hoge, midden- en lage inkomens. Mensen met een sociale uitkering, lage lonen én de werkende middenklasse hebben gedeelde belangen: goede publieke diensten, betaalbare woningen, toegankelijke zorg en goed onderwijs. De partij moet deze groepen verenigen in plaats van ze tegenover elkaar te zetten.
Weg voorwaarts: vernieuwen, niet vervangen
De sociaaldemocratie en de PvdA als drager daarvan zijn niet achterhaald – integendeel. In een tijd van groeiende ongelijkheid en onzekerheid is de sociaaldemocratie meer dan ooit nodig. Maar dan wel een partij die luistert in plaats van uitzendt en doet in plaats van belooft. Een vernieuwde PvdA werkt vanuit haar eigen kracht. Samenwerking met andere progressieve partijen blijft essentieel, maar dan vanuit sterk herkenbare identiteit en inhoud. Fusering verwatert herkenbaarheid.
Conclusie
De PvdA moet en kan de partij van de aandacht zijn: voor het dagelijks leven van mensen, voor rechtvaardigheid, zekerheid en gemeenschapszin. Met heldere keuzes, concrete oplossingen en een open blik naar de toekomst. Geen fusie, maar vernieuwing en meer in samenwerking met andere partijen: dat is de oproep van “Meer over Rood”.