Op zaterdag 12 april vond in Utrecht de vierde Rood Vooruit bijeenkomst plaats. Met rond 120 deelnemers werd intensief gediscussieerd over de gang van zaken in de partij na de ontijdige aankondiging van het principebesluit om te fuseren met GroenLinks en over de voorbereiding van het a.s. PvdA partijcongres op 21 juni.
Drie vragen stonden centraal
Vraag 1: Hoe kan een vernieuwde sociaaldemocratie de bruggen bouwen die onze samenleving meer dan ooit nodig heeft om “de boel bij elkaar te houden”? De Partij van de Arbeid heeft historisch altijd als brede volkspartij verschillende groepen in de samenleving weten te verbinden. Er is geen nieuwe partij nodig, maar een vernieuwde “partij van de aandacht”.
Dit was de hoofdboodschap van het concept manifest “Meer over Rood”.
Rob Oudkerk en Reshma Roopram presenteerden het manifest, gevolgd door groepsdiscussie, waarin verdere ideeën en suggesties werden verzameld.
Vraag 2: Wat vinden de PvdA-leden van het proces van discussie en besluitvorming dat volgens het partijbestuur moet leiden tot een principe uitspraak over fusie met GroenLinks in een nieuwe partij? Zijn of worden de leden hierin tijdig en voldoende geïnformeerd in betrokken? Wat betekent dat voor het vervolg?
Hans Aertsen, voorzitter van het Rode Nest, PvdA-denktank over ledendemocratie, presenteerde de uitkomsten van twee online panels over de beoordeling door zo’n 700 leden van het besluitvormingsproces en de ledenbetrokkenheid bij de voorbereiding van het voorgenomen fusiebesluit.
Vraag 3: Wat staat ons te doen in de opmaat naar het congres? Welke alternatieven, voorwaarden en oproepen kunnen of moeten in moties aan de leden worden voorgelegd om tot een volwassen discussie, afweging en uiteindelijke besluitvorming te komen? Is een Federatie een betere vorm dan een fusie om de steun voor breed links te maximaliseren? En hoe gaan we onze aansluiting bij de Europese sociaaldemocratie zeker stellen?
De online panels en de groepsdiscussies leverden een reeks aan hele en halve ideeën en suggesties op die door Rood Vooruit verder worden opgepakt in de voorbereiding op het Congres. Zie daarvoor ook de PvdA-Ledenkamer (toegankelijk voor alle PvdA-leden) waarin voorstellen voor congresbesluiten zijn of zullen worden opgenomen.
Frans Timmermans en Ad Melkert met en tegenover elkaar
Onaangekondigd (maar niet onverwacht) bezocht Frans Timmermans het laatste deel van de ochtendbijeenkomst. Hij schoof aan bij een van de discussiegroepen en bij de plenaire terugkoppeling, waarbij hem door Gerdi Verbeet werd gevraagd het woord te nemen. Daarna reageerde Ad Melkert in zijn afsluitende beschouwing.
Hieronder volgt een geredigeerde weergave (letterlijke teksten):
FRANS TIMMERMANS
“Hallo allemaal partijgenoten. Goed jullie hier te zien. Ik ben hier om te luisteren.
Heel kort maar wil ik ook wat zeggen. Ik heb, zoals jullie weten, en ik ben er al veel vanochtend op aangesproken, een visiestuk geschreven dat de basis is voor een discussie met jullie.
Ik ga er in het land mee in. Ik heb al veel reacties mogen ontvangen daarop. Dat is zoals ik de nieuwe beweging zie. Dat is zoals ik denk dat op links, in het midden, Nederland gevormd kan worden. Dat is waar ik denk dat de nieuwe beweging veel meer mensen kan aanspreken dan we vandaag doen. En dat is natuurlijk altijd ook, gaat ook vaak gepaard met inschikken.
Als je samenwerkt, net zo goed als dat in 1946 ook gebeurde bij de oprichting van de Partij voor de Arbeid. Mijn opa was toen al 25 jaar lid voor eens van de SDAP. Die vond het heel vreemd dat die Christenen er ineens bij moesten. En met die vrijzinnigen had hij helemaal niks. Maar hij was al heel snel de trotste van de Partij voor de Arbeid. En 25 jaar later wist hij niet eens meer dat er ooit een discussie was geweest over dat samenwerken.
En ik zie het precies zo voor me. Dit is geen fusie. Ja, bepaalde politieke structuren wel.
Maar dit is de nieuwe beweging waar mijn partij, de Partij voor de Arbeid en mijn nieuwe partij GroenLinks naadloos in zullen passen en gaan samenwerken. Gebruik alsjeblieft mijn discussiestuk om dat misschien te gebruiken als basis om te praten over waarom sommigen van jullie dat niet zien zitten. Waar gaan jullie de problemen zien. Misschien kan ik ook antwoorden. Misschien ook niet. Misschien kan ik een aantal van jullie overtuigen. Misschien ook niet. Maar ik geloof net zo goed in de nieuwe beweging omdat er nieuwe tijden zijn. En nieuwe tijden vragen om nieuwe uitdagingen.
Zo is de Partij voor de Arbeid ontstaan. Zo kwam Nieuw Links op in de jaren ‘70 binnen de Partij voor de Arbeid. Zo moeten we nu ook weer denken. En daarbij is het belangrijk dat we uiteindelijk Nederland echt op een andere koers moeten zetten. We hebben een nieuwe gezondheidsstaat nodig. We hebben consolidatie nodig. Waarbij we zekerstellen dat de sterkste schouders op de zwaarste lasten gaan dragen. Iets dat door rechts precies de andere kant op wordt gedrukt. Help me hierbij.
Ik begrijp jullie twijfels. Ik wil er ook naar luisteren. Als ik bij GroenLinks spreek, dan zeggen ze wat jammer dat het een Partij van de Arbeid partijleider is. We hadden liever een GroenLinkser gezien. Een deel van GroenLinks zegt dat. Maar een overgrote deel van GroenLinks staat achter mij. Een overgroot deel van de Partij voor de Arbeid, hoop ik, kan ook achter mij gaan staan. En de ideeën die we hebben voor die nieuwe beweging.
En als die er is. Dan blijven er in dat huis verschillende kamers. Waar je ook samen discussie kunt voeren over wat je anders wil. En als je daar massa mee kunt krijgen, krijg je de hele club ook in die andere richting. Wij zijn altijd de partij geweest en dat meer dan GroenLinks, waar de balans tussen gelijk hebben en gelijk krijgen altijd gezocht werd. En we altijd bereid zijn geweest ook compromissen te sluiten. Waarom zijn we dat wel bereid te doen op het moment dat we moeten gaan regeren? En waarom zouden we dat niet bereid zijn te doen met een politieke beweging die hartstikke dicht bij ons staat. Alleen een iets andere insteek heeft op andere onderwerpen. Die ons in staat stelt om een nieuwe linkse, centrum-linkse hoofdbeweging op te richten.
En daar ga ik mij blijvend voor inzetten. Doe ik al twintig jaar. Ik hoop op jullie steun. Ik zal er alles aan doen om jullie aan boord te houden. En ik zal in ieder geval naar jullie blijven luisteren."
AD MELKERT
“Het is inmiddels een beetje traditie om een stichtend afsluitend woord tot jullie allen te mogen richten. In de eerste plaats ben ik ongelooflijk blij met de blijvende belangstelling. Er waren heel veel mensen hier voor de eerste keer. En dat we ook meer in kaart hebben gebracht van hoe het in de partij op dit moment leeft. Hans Aertsen wil ik erg bedanken voor zijn bijdrage vanuit het Rode Nest.
En met de belangrijke boodschap die uit de online ledenpanels over de fusie en het proces van besluitvorming naar voren is gekomen - en ik hoop echt dat partijbestuur en fractie daar ook aandacht aan besteden: je ziet bij de Rode Nest leden dat de meningen 50-50 zijn verdeeld. En het zou mij niet verbazen dat dat eigenlijk door de partij heen zo is. Mensen die ervoor zijn, mensen die tegen zijn, een grote groep mensen die twijfelt, vragen hebben, en die vragen eigenlijk eerst beantwoord willen zien voordat ze echt weten waar ze staan en waar ze straks ook zelf lid van willen zijn.
Er was bij de panelvragen een verwijzing naar de stellingname van het partijbestuur dat het logisch is dat ‘richting na besluit’ komt. Ja, sorry, dat is niet logisch. Dit is misschien wel de kern van wat ons echt dwars zit. Om niet eerst met elkaar te moeten vaststellen waar het bij een fusie om gaat en voor wie.
En dan kom ik bij jouw huis met de verschillende kamers, Frans. In de eerste plaats waardering voor het stuk, het nieuwe hoofdstuk voor Nederland, dat je hebt geschreven en de uitnodiging aan ons, aan alle partijgenoten, iedereen, GroenLinks en Partij van de Arbeid, om daarover te spreken. En wij hebben hier geconstateerd dat het stuk sociaaldemocratie ademt, dus wat dat betreft is er helemaal niks mis mee, zeg maar met de grondslag die eigenlijk door dat stuk heen naar voren komt.
De vraag is natuurlijk wel hoe de steun daarvoor verder in de partij, in beide partijen, ligt. Dat zijn we gewoon benieuwd naar, laat die discussie dan maar plaatsvinden. Maar laat die discussie plaatsvinden ruim voor het congres, zodat er niet naar een besluit wordt getrokken, zonder dat in die discussie echt gearticuleerd wordt, duidelijk voor iedereen is waar we staan met elkaar.
En dat huis met de kamers, daar kan ik me best nog wel wat bij voorstellen. Ook als Partij van de Arbeid hebben we verschillende kamers. Maar de echte vraag is hoe de kiezers dat zal aanspreken. En daar, dat weet je zelf ook heel goed, blijkt in de kiezersonderzoeken steeds weer dat de sympathie voor GroenLinks en Partij van de Arbeid er zeker is, maar ook beperkt is. Beperkt tot mensen die echt ook meer aan de linkerkant zitten, en dan ook wel graag zien dat de krachten in de Tweede en Eerste Kamer gebundeld worden. Maar de kiezers uit het midden, die naar PVV, VVD, NSC zijn gegaan, die mensen, die maken het verschil in de links-rechts verhouding, en of wij een rechtse meerderheid kunnen tegenhouden.
We willen natuurlijk graag de grootste zijn. Daar hebben we ook in het verleden campagnes voor gevoerd. Maar nog belangrijker is dat breed links, centrumlinks, zo sterk is dat er eigenlijk geen coalitie gevormd kan worden uitsluitend over rechts. En dat is wel de vraag waar wij tegenaan lopen. En dan is die grondslag van de sociaaldemocratie, die herkenbaarheid van de sociaaldemocratie, enorm belangrijk om makkelijker dan dat vanuit GroenLinks kan, een brug te kunnen slaan naar die kiezers die het verschil maken. Daar ligt de kracht van de Partij van de Arbeid.
Maar wat wij hier allemaal zeggen, de Partij voor de Arbeid heeft het natuurlijk ook zelf een tijdlang behoorlijk laten liggen. Dus dat moeten we weer opnieuw opbouwen. Maar daar zijn we vanuit die sociaaldemocratische grondslag, beter toe in staat om andere mensen erbij te trekken. We zijn niet beter dan GroenLinks, maar we zijn beter in staat om andere mensen erbij te trekken. En dan is er één ding, en dat vond ik jammer in jouw stuk, dat je naar 1946 hebt verwezen. En naar de fusie van de SDAP met andere partijen. Maar de partijleider van dat moment, Willem Drees, die was wel duidelijk over één ding. Die fusie moest gebaseerd zijn op de sociaaldemocratische grondslag. En dat zou ik jou ook graag willen horen zeggen. Dat is iets dat we echt ook in de richting van het congres duidelijker met elkaar moeten regelen.
En dat verbind ik ook graag met nog een ander punt. En ik kijk naar Mohammed (Chahim), hartstikke goed dat jij hier bent. Frans, we moeten hierover heel eerlijk tegen elkaar zijn. Dat je een beetje langs het moeilijke probleem schuift. En je weet het zelf ook. De sociaaldemocraten in Europa, die hebben een positie, die in feite onderdeel is van de regeringsvorming op Europees niveau. Met sociaaldemocraten in de Europese commissie. Er wordt onderhandeld met de christendemocraten en met de sociaalliberalen. En de Groenen staan daarbuiten. Dat betekent natuurlijk niet dat je inhoudelijk heel ver van hen afstaat. Wij kunnen zowel binnen die Groene fractie als binnen de S&D fractie een aantal punten inbrengen die heel veel op elkaar lijken. Maar de relatie tot de machtsvorming, en hoe je ook met andere partijen, andere sociaaldemocratische partijen, opereert, dat is van een andere orde. Met de Europese commissie en ook als er een Europese Top is, dan weet je dat de partijleiders bij elkaar komen. En daar zitten ook enkele premiers bij, dat wisselt natuurlijk door de tijd heen. En we hopen zeer dat Frans als premier ook tot die groep kan gaan behoren. Maar dan is hij wel sociaaldemocraat. Dan gaat hij niet naar de Groenen, die komen niet eens bij elkaar rondom die Toppen. En die hebben geen premiersposities waardoor ze die invloed kunnen uitoefenen. Het zou een historische fout zijn om die positie te verspelen. En daar zal GroenLinks in moeten inschikken. Als men dat niet wil, dan vraag ik me echt af wat de meerwaarde van die fusie kan zijn. Juist in een tijd dat Europa meer dan ooit leidend zal zijn voor wat onze kansen, mogelijkheden en perspectieven zijn.
Tenslotte. We hebben nog heel wat weken te gaan. Over de suggesties die in het panel naar voren zijn gekomen over moties kun je wel een congres van een week over organiseren. Dus we moeten met elkaar natuurlijk ook gaan vaststellen van wat zijn nu de belangrijkste punten die we gaan inbrengen.
Frans, er zijn echt heel veel meer mensen die het op zijn minst met onderdelen van wat we hier met elkaar bespreken eens zijn, maar die zich niet willen uitspreken. Omdat het een jong aankomend talent is die aan zijn of haar toekomst denkt. Of een voormalige partijleider, die jou niet voor de voeten wil lopen, om het zo maar even te zeggen. Wij lopen jou hier niet voor de voeten. Ik probeer iets voor elkaar te krijgen met al die mensen hier. Om het samen te doen. En de wens is echt om het samen naar het congres op te trekken.
Dat is tot nu toe niet erg goed gegaan. En dat kun je misschien ook ons verwijten door te zeggen, ja jullie zetten zo de hakken in het zand. De wens is om nu met elkaar verder te trekken. En misschien ook wel open te staan voor andere mogelijkheden, al is het ook maar in de tijd. Bijvoorbeeld het idee om te kijken naar een meer federatieve vorm van samenwerking waarin we wel onze eigen identiteit behouden maar daarbinnen, zoals in Zweden en Denemarken, aan blokvorming te doen, strategisch samenwerken, verdieping zoeken.
Er zijn allerlei mogelijkheden. En daar willen we heel graag met jou, met Esther-Mirjam, met het partijbestuur, met iedereen over in gesprek blijven. Want we zijn, en hopelijk blijven, partijgenoten.